چاقی

 چاقی

---

چاقی

چاقى به بیمارى اى گفته مى شود که در آن مقدار زیادى چربى در بدن ذخیره شده باشد. چاقى شایع ترین شکل سوء تغذیه در دنیاى غرب است. زمانى که مقدار انرژى دریافت شده بیشتر از انرژى مصرف شده باشد، چاقى نتیجه مى شود. عوامل موثر در ایجاد چاقى شامل عوامل ارثى، پرخورى، تغییر سوخت وساز بافت چربى، کاهش تولید گرما (یعنى فرآیندى که در آن چربى تولید انرژى مى کند)، کاهش فعالیت جسمى بدون کاهش مقدار غذاى دریافتى و برخى از داروهاست.افزایش چربى شکم، عامل مستقلى است که خطر ابتلا به بیمارى قلبى را پیش بینى مى کند.

• علل چاقى

ذخیره اصلى انرژى بدن، چربى است. اگر انرژى دریافتى بیش از انرژى اى باشد که به مصرف مى رسد، افزایش بافت چربى، گریزناپذیر خواهد بود. بنابراین بر وزن بدن افزوده مى شود.

از آنجایى که مصرف انرژى با وزن بدن متناسب است، افزایش وزن، افزایش مصرف انرژى را به همراه دارد. بنابراین با افزایش انرژى دریافتى، میزان مصرف انرژى هم بالا مى رود و در نتیجه وزن بدن ثابت مى ماند.

میزان فعالیت جسمى: برخى بیماران از افزایش پیشرونده وزن شکایت مى کنند حال آنکه مقدار غذاى دریافتى آنها افزایش نیافته است. باید گفت که این امر کاملاً امکان پذیر است. درست است که مقدار انرژى دریافت شده افزایشى نداشته است، اما در مقابل، مقدار انرژى مصرف شده به دلیل کاهش فعالیت جسمى کاهش یافته است. از این رو، افزایش وزن نتیجه شده است.

افزایش سن: کاهش پیشرونده توده عضلانى بدن که با افزایش سن روى مى دهد، امرى اجتناب ناپذیر است. در عین حال به دلیل کاهش توانایى بدن در سوزاندن چربى ها، وزن افزایش مى یابد. در این حالت اگر مقدار انرژى دریافتى به میزان قبلى باقى بماند، به ناچار افزایش وزن خواهیم داشت که بیشتر از گوشت و چربى تشکیل شده است. بنابراین مصرف انرژى کاهش مى یابد و براى جبران انرژى از دست رفته نیاز به دریافت مقدار بیشترى ماده خواهد بود. پس توده عضلانى به شکل پیشرونده اى کاهش یافته و توده چربى افزایش مى یابد.

ترکیب بندى بدن: افرادى که وزن بدن آنها مساوى است، مى توانند مقادیر متفاوتى از انرژى را دریافت نمایند و افرادى که مقدار مساوى انرژى دریافت مى کنند، مى توانند وزن هاى متفاوتى داشته باشند. یک فرد بسیار سنگین وزن مى تواند انرژى بسیار کمترى نسبت به فرد بسیار سبک تر دریافت کند و برعکس.

عوامل ژنتیک: برخى از خانواده ها مستعد ابتلا به چاقى هستند. این امر دخالت عوامل ژنتیک را در ایجاد چاقى نشان مى دهد. سازوکارى که از طریق آن عوامل ژنتیک بر افزایش وزن اثر مى گذارند، شامل موارد زیر است: کاهش گرماى تولید شده از غذا، کاهش سرعت سوخت وساز بدن، کاهش کارکرد تیروئید، کاهش فعالیت آنزیم لیپوپروتئین لیپاز، دماى پایین تر بدن و کاهش مقدار چربى قهوه اى بدن که از نظر سوخت وساز فعال است.همچنین ممکن است رژیم غذایى متداول در میان یک خانواده و شیوه زندگى آنها در ایجاد چاقى نقش داشته باشد. جدا کردن این عوامل از عوامل ژنتیک غالباً دشوار است. با این همه، علم، نقش ژن ها را در ایجاد چاقى نشان داده است.

عوامل اجتماعى _ اقتصادى: در جوامع مرفه، چاقى در طبقاتى که از نظر اجتماعى و اقتصادى پایین تر هستند، شایع تر است. در کشورهاى در حال توسعه، چاقى در میان مرفهین دیده مى شود. جامعه فشار خود را براى لاغرى بیش از حد (مانند مانکن ها) و یا چاقى بیش از حد به نشانه رفاه بر افراد تحمیل مى کند.

روش زندگى: منظور از روش زندگى، رفتارهایى است که نوع غذا را تعیین مى کنند. تمایل به خوردن غذاهاى بسیار چرب و خوراک حاضرى بیش از غذاى تازه منجر به چاقى مى شود.اگر چه نمى توان ساختار ژنتیک را عوض کرد ولى مى توان عادات غذایى را تغییر داد.

عادات روانى: این عوامل هم بر عادت غذایى تاثیر مى گذارند. بسیارى از مردم در پاسخ به عواطف منفى مانند ملال، اندوه یا خشم، شروع به خوردن مى کنند. بیشتر افرادى که اضافه وزن دارند، از نظر روانشناختى بیشتر از افراد میان وزن دچار مشکل نیستند. با این وجود، بیش از ده درصد افرادى که اندکى چاق هستند و سعى در کاهش وزن داشته به روش هاى بازارى براى کاهش وزن متوسل مى شوند و یا خودشان اقدام به این کار مى کنند، به عادت پرخورى مبتلا هستند. این اختلال در میان افراد به شدت چاق رایج تر است.در هر وعده پرخورى، فرد مقدار زیادى غذا مى خورد و احساس مى کند که نمى تواند خوردن خود را کنترل کند.

احتمالاً افرادى که به شدیدترین وجهى به پرخورى مبتلا هستند نیز علائم افسردگى و اعتمادبه نفس پایین را نشان مى دهند، این افراد ممکن است در کم کردن وزن خویش و پایین نگاه داشتن آن، نسبت به افرادى که به مشکل پرخورى عصبى مبتلا نیستند، با دشوارى هاى بیشترى روبه رو باشند. اگر شما فکر مى کنید که به پرخورى عصبى مبتلا هستید، از یک روانپزشک، روانشناس، یا مددکار اجتماعى کمک بخواهید.

عوامل هورمونى: تاثیر عوامل هورمونى بر روى مقدار چربى بدن چه در موقعیت هاى طبیعى و در موارد غیرطبیعى بیمارى ها دیده مى شود. در حالت طبیعى، مقدار چربى در بدن زنان بالغ در حدود دو برابر مردان جوان است و در باردارى با افزایش چربى بدن رخ مى دهد. چاقى در زنان در زمان بلوغ، باردارى یا یائسگى شروع مى شود. چاقى در بسیارى از موارد و نه همیشه در بیمارى هایى مانند کم کارى تیروئید، کم کارى غدد جنسى، کم کارى هیپوفیز و نشانگان کوشینگ دیده مى شود.

• سایر علل چاقى

برخى بیمارى ها مى توانند به چاقى یا تمایل به افزایش وزن منجر شوند. این بیمارى ها شامل افسردگى و مشکلات خاص عصبى هستند که مى توانند با پرخورى همراه باشند. همچنین داروهایى مثل استروئیدها، قرص هاى خوراکى ضدباردارى، فنوتیازین ها، انسولین و برخى از داروهاى ضدافسردگى مى توانند با تحریک اشتها، افزایش وزن را سبب شوند.پزشک مى تواند تعیین کند که عوامل و بیمارى هاى زمینه اى عامل افزایش وزن و یا اشکال در کاهش وزن هستند یا خیر.

• علائم بالینى

در بیشتر موارد، تشخیص با توجه به ظاهر، انجام مى شود اما شدت و درجه چاقى باید با استفاده از معیارى به نام «ضریب توده بدنى» (BMI) اندازه گیرى شود. به علاوه، کلفتى چین پوستى روى عضله سه سر بازویى با استفاده از کولیس هاى فنرى مخصوص، اندازه گیرى مى شود. اندازه بالاى ۲۸ میلى متر در زنان، نشان دهنده چاقى است.

عوارض مکانیکى مربوط به چاقى: صافى کف پا،استئو آرتریت زانوها، مفصل ران و مهره کمرى، فتق هاى شکمى، فتق هاى دیافراگماتیک، واریس وریدى، تنگى نفس در زمان فعالیت، عفونت هاى تنفسى، سوانح و پیشامدها.

بیمارى هاى مربوط به سوخت و ساز: دیابت غیروابسته به انسولین، هیپرلیپیدمى (بالا بودن چربى خون)، سنگ کیسه صفرا، هیپریوریسمى (بالا بودن اسید اوریک خون) و نقرس در میان افراد چاق بیش از افراد عادى دیده مى شوند.

بیمارى هاى قلبى _ عروقى: چاقى، با افزایش فشار بر روى قلب، سبب افزایش اندازه آن مى شود. همچنین بازده قلب، حجم ضربه اى و حجم خون افزایش مى یابد. چاقى غالباً با فشار خون بالا همراه است.

امید به زندگى: افزایش وزن در تمامى سنین با افزایش میزان مرگ ومیر همراه است. اما میزان مرگ ومیر متناسب با شدت چاقى بالا و پایین مى رود.چندین بیمارى جدى و مهم با چاقى ارتباط دارند مانند دیابت بزرگسالان یا نوع دو، بیمارى قلبى، فشار خون بالا و سکته مغزى. همچنین میزان بروز انواع خاصى از سرطان ها با چاقى رابطه مستقیم دارد. احتمال اینکه زنان چاق در اثر ابتلا به سرطان کیسه صفرا، پستان، رحم، گردن رحم، یا تخمدان ها بمیرند، بیش از زنانى است که چاق نیستند.

بیمارى ها و مشکلات ناشى از چاقى: بیمارى کیسه صفرا و سنگ صفرا، بیمارى کبدى، آرتروز، بیمارى اى که در آن مفاصل تخریب مى شوند. این امر احتمالاً به دلیل وزن زیاد تحمیل شده به مفاصل است. نقرس، بیمارى دیگرى که مفاصل را درگیر مى کند. مشکلات ریوى (تنفسى)، شامل وقفه تنفسى به هنگام خواب که در آن تنفس فردى که خوابیده است براى زمانى کوتاه متوقف مى شود.مشکلات تولید مثلى در زنان، شامل بى نظمى قاعدگى و ناباورى. ارائه دهندگان خدمات بهداشتى و درمانى متفق القول هستند که هر چه فرد چاق تر باشد، بیشتر احتمال دارد که سلامتى وى به مخاطره افتد.

• اثرات روانشناختى و اجتماعى

رنج و ناکامى عاطفى مى تواند دردناک ترین بخش مشکلاتى باشد که یک فرد چاق با آنها روبه رو است. امروزه ظاهر و فیزیک خود اهمیت زیادى دارد و جذابیت به ویژه در میان خانم ها با داشتن اندامى باریک و متناسب معادل است. در چنین شرایطى فرد چاق احساس مى کند که فاقد جذابیت و مقبولیت است. بسیارى از مردم فکر مى کنند که فرد چاق، پرخور، تنبل و یا هر دوى اینهاست ولواینکه واقعیت غیر از این باشد. در نتیجه زنان چاق در محیط کار، مدرسه و اجتماع با پیشداورى و تبعیض روبه رو هستند. احساس طردشدگى، شرم یا افسردگى در میان آنها رایج است.

• راهبرد درمانى

طبق دستورالعمل هاى موجود، موفق ترین راهبرد در زمینه کاهش وزن شامل کاهش کالرى دریافتى، افزایش فعالیت جسمى، افزایش مصرف فیبرهاى غذایى، انتخاب غذاهاى خوشمزه، کاهش مصرف چربى و رفتاردرمانى جهت بهبود و اصلاح عادات غذایى و فعالیت هاى جسمى است.

• یک فعالیت جسمى متعادل را انتخاب کنید و آن را تا ۳۰ دقیقه یا بیشتر در اغلب و ترجیحاً تمامى روزهاى هفته انجام دهید. یک ورزش سبک مانند قدم زدن، شنا یا دوچرخه سوارى را انتخاب کنید و از ورزش هاى سنگین مانند ورزش هاى اروبیک بپرهیزید. به علاوه، ورزش کردن را با شدت کم آغاز کنید تا عضلات شما به حرکت عادت کنند. به تدریج و به طور منظم به زمان هر جلسه را به مدت ۵ الى ۱۰ دقیقه افزایش دهید. بیش از آنکه در فکر سوزاندن چربى بیشترى باشید، سعى کنید ورزش کردن را براى مدت طولانى ترى ادامه دهید. نگذارید ترازو شما را گمراه کند. از آنجایى که وزن عضله بیش از چربى است ممکن است بدون از دست دادن چربى زیادى، متناسب تر و لاغرتر شوید.

• کاهش چربى غذا بدون کاهش کالرى، منجر به کاهش وزن نمى شود. کاهش چربى غذا مى تواند به کاهش کالرى منجر شود و این براى قلب سودمند است. غذاهاى حاوى مقادیر زیادى چربى و شکر مانند کیک ها، کرم، چیپس، مایونز و کره نباید کاملاً حذف شوند اما نباید هر روز و به طور مداوم مصرف شوند. به جاى آن هر چه بیشتر از سبزیجات، میوه ها، غلات کامل و حبوبات که مغذى بوده اما چاق کننده نیستند، استفاده کنید.

آموزش مقاومت: نشان داده شده است که در زنان کم تحرک و پا به سن گذاشته، «توده عارى از چربى» (FFM) «سرعت سوخت وساز در حال استراحت» (RRM) را به نحو چشمگیرى افزایش مى دهد. بنابراین یک برنامه آموزش قدرت که براى هر شخص به طور جداگانه طراحى شده است، بخش ضرورى یک برنامه کاهش وزن را تشکیل مى دهد.

• هدف اولیه درمان باید کاهش ده درصدى وزن نسبت به وزن پایه باشد. این میزان، تاثیر عوامل خطرزاى مرتبط با چاقى را کاهش مى دهد. در صورت موفقیت و اگر مجاز باشد، مى توان باز هم در جهت کاهش وزن تلاش کرد.

• محدوده زمانى قابل قبول براى کاهش ده درصدى وزن بدن، شش ماه است که در این مدت وزن با سرعت نیم تا یک کیلوگرم در هفته کاهش مى یابد.

•حفظ وزن به دست آمده باید پس از اقدام به یک درمان شش ماهه جهت کاهش وزن، در اولویت باشد.

• پزشکان باید قبل از اقدام به درمان دارویى، با اصلاح شیوه زندگى بیمارانشان به مدت شش ماه، سعى در کاستن وزن ایشان کنند. داروهاى کاهنده وزن که مصرف طولانى مدت آنها توسط سازمان غذا و داروى آمریکا (FDA) تایید شده است، مى توانند به عنوان بخشى از یک برنامه جامع کاهش وزن شامل درمان غذایى و فعالیت جسمى در مورد بیمارانى که به دقت انتخاب شده باشند (بیمارانى که BMI آنها بالاى ۳۰ باشد بدون عوامل خطرزاى اضافى، و بیمارانى که BMI آنها بالاى ۲۷ باشد و داراى دو عامل خطرزا و یا بیشتر باشند) و با روش هاى غیردارویى رایج نتوان وزن آنها را کاهش داد یا در سطح مطلوب نگاه داشت، مورد استفاده قرار گیرند.

درمان دارویى را همچنین مى توان در طول دوره نگهدارنده درمان، مد نظر قرار داد. به هر حال، بى ضرر بودن دارو و اثربخشى آن، یک سال پس از درمان کلى، به تایید نرسیده است.

• جراحى به منظور کاهش وزن

گزینه اى براى بیمارانى محسوب مى شود که به دقت انتخاب شده و مبتلا به چاقى شدید از نظر بالینى باشند. یعنى BMI آنها بالاى ۴۰ باشد یا داراى BMI بالاى ۳۰ و بیمارى هاى همراه بوده و روش هاى تهاجمى با شکست مواجه شده باشند و بیمار در معرض خطر بالاى بیمارى هاى همراه با چاقى باشند. نظارت پزشکى مادام العمر پس از جراحى، یک ضرورت است.

• بیماران داراى اضافه وزن یا چاقى که تمایلى به کاهش وزن ندارند یا به عبارت دیگر کاندیداى کاهش وزن نیستند، باید توسط پزشک از استراتژى هاى موجود جهت پیشگیرى از افزایش بیشتر وزن آگاه شوند.

• سن، به تنهایى نباید مانع از اقدامات درمانى به منظور کاهش وزن در سنین بالا باشد.

ارزیابى محتاطانه خطرات و فواید بالقوه در هر فرد بیمار باید راهنماى درمان باشد.دستورالعمل هایى که در زیر مى آید توسط ۱۱۵ خبره در امور بهداشتى در مجامع عمده پزشکى و تخصصى مرور شده اند و توسط کمیته هاى هماهنگ کننده برنامه آموزش ملى کلسترول و برنامه آموزش ملى فشار خون بالا، اتحادیه آمریکاى شمالى براى مطالعه چاقى، کمیته کارى NIDDK در زمینه پیشگیرى و درمان چاقى و اتحادیه قلب آمریکا تایید شده اند.

• رژیم غذایى کم انرژى

• منوهاى نمونه / ۱۲۰۰ کالرى

این رژیم غذایى براى زنان غیرباردار مناسب است. مقدار وزنى که از دست مى دهید بستگى به تفاوت میان دریافت قبلى کالرى و رژیم غذایى فعلى دارد.

• منوهاى نمونه / ۱۸۰۰ کالرى

این منو براى بسیارى از زنان بالغ مناسب است، منوى روزانه چهار اصل تغذیه کم چربى را نشان مى دهد:

۱ _ فرآورده هاى لبنى کم چربى را انتخاب کنید.

۲ _ گوشت کم چربى را انتخاب کنید: پوست ماکیان را بکنید و چربى اضافى را از گوشت قرمز جدا کنید.

۳ _ از روش هاى تهیه غذاى کم چربى استفاده کنید.

۴- مقدار چربى افزودنى به غذا را کاهش دهید.

پیاده روى در مسافت ۵/۵ کیلومتر به مدت یک ساعت در حدود ۲۴۰ کیلوکالرى بیش از کالرى پایه (و یا بیشتر در افراد سنگین وزن) مصرف مى کند. این مقدار که معادل سى گرم چربى است، ممکن است به نظر ناچیز باشد، اما اگر راهپیمایى روزانه به صورت عادت درآید، در صورت رعایت تعادل در سایر زمینه ها، پس از یک سال، کاهش وزنى معادل ده کیلوگرم خواهیم داشت.

• دارو درمانى

این شیوه بدون رژیم غذایى تاثیر چندانى ندارد.

• داروهاى شبه آمفتامینى با خواص ضداشتها مى توانند براى یک دوره کوتاه مدت یک ماهه جهت رسیدن به اهداف کوتاه مدت مصرف شوند. این داروها نباید براى بیماران دچار فشار خون بالا و بیمارى عروق کروز تجویز شوند.

داروى اورلیستات (Orlistat) با اثر بر روى روده ها از جذب حدود سى درصد چربى مصرف شده جلوگیرى مى کند.چیزى که در مورد تمامى این داروها صدق مى کند این است که با وجود اینکه کاهش ده درصدى وزن را تسهیل مى کنند، اما پس از قطع آنها، وزن به سرعت به حالت اول باز مى گردد.

داروهاى مورد تایید سازمان غذا و دارو (FDA) براى درمان چاقى: داروهاى کاهنده وزن را مى توان براى بیمارانى توصیه کرد که چاقى در آنها خطر بیمارى هاى جدى را افزایش مى دهد. بیشتر اتحادیه هاى تخصصى و پژوهشى قبل از آغاز دارودرمانى توسط پزشک، اصلاح شیوه زندگى را پیشنهاد مى کنند. حتى در آن صورت هم، دارودرمانى باید به عنوان بخشى از یک برنامه جامع کاهش وزن شامل رژیم درمانى و فعالیت جسمى در نظر گرفته شود. داروهاى رایج در دسترس شامل موارد زیر هستند:

فنترمین،دى اتیل پروپیون ،مازیندول، بنزفتامین،سیبوترامین،ارلیستات

بیشتر این داروهاى مهارکننده اشتها براى مصرف کوتاه مدت، یعنى چند هفته تا چند ماه، تایید شده اند. سیبوترامین و ارلیستات تنها دارویى هستند که مصرف طولانى مدت آنها در افراد بسیار چاق مورد تایید است، گرچه ایمنى و اثر بخشى آنها براى مصرف بیش از یک سال به اثبات نرسیده است. عوارض جانبى داروهاى ضدچاقى مى تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و باید قبل از تصمیم گیرى درباره مصرف هر یک از این داروها در این باره با پزشک خود بحث کنید.

• درمان جراحى

براى چاقى شدید کلینیکى، جراحى مى تواند یک راه درمانى باشد. بسیارى از مردم که برخى از پزشکان هم جزء آنها هستند، به غلط تصور مى کنند که افراد چاق تنها باید پرخورى را متوقف کنند و در این صورت وزن آنها کاهش خواهد یافت. در واقع، چاقى شدید یک بیمارى بالقوه مرگبار است که گاه به درمانى فوق العاده مانند جراحى نیاز پیدا مى کند.دو روش جراحى براى چاقى وجود دارد: درمان محدودکننده و درمان ترکیبى محدودکننده / سوء جذبى. متدهاى متفاوتى براى هر کدام از این جراحى ها به وجود آمده است. هر روش جراحى خطرات و عوارض جانبى خویش را داراست.

پزشک مى تواند به شما در انتخاب بهترین روش کمک کند.سیم پیچى کردن فک ها به یکدیگر به منظور جلوگیرى از خوردن در درمان افرادى انجام مى شود که استفاده از غذاى کم انرژى را غیرممکن مى یابند. این امر به میزان چشمگیرى وزن را کاهش مى دهد اما بیشتر بیماران پس از باز شدن فک ها دوباره شروع به خوردن غذاهاى پرکالرى مى کنند و وزن آنها مجدداً افزایش مى یابد. روش مهم دیگر، کم کردن اندازه معده است که به عنوان مثال از طریق دوختن آن انجام مى شود و روشى قابل برگشت است.

میان بر زدن روده کوچک به منظور ایجاد سوء جذب مصنوعى در برخى مراکز درمانى جهت درمان چاقى شدید مرضى انجام مى شود اما عوارض آن مى توانند شدید و گاه کشنده باشند. جراحى باید فقط در مورد افرادى انجام شود که از چاقى قابل توجه و مقاوم به سایر درمان ها رنج مى برند. 

---